Drie jaar geleden begon ik dit blog met – tot nu toe – nog geen twintig berichten. Blijkbaar is er op weg naar het einde niet zoveel te vertellen, althans door mijn persoontje. Toch heeft iets me wel geraakt de laatste maanden, als het over ouderdom en het naderend einde gaat. Aanleiding was het volgende.
Mooiste tijd van je leven
Hanneke en ik zijn lid van een Haagse club ouderen die samen proberen ‘er iets van proberen te maken’ en… te snappen, voorzover mogelijk. Eén van de subgroepen komt samen als ‘de Verdieping’, waar we uitwisselen over de betekenis, de zin van het leven, ons leven. Een paar maanden geleden hadden we het, met een groepje van zo’n vijftien man (hoofdzakelijk vrouwen overigens), over het boek De wijsheid van een tandeloze glimlach van Daniël Klein.
Degene die het had gelezen en presenteerde was er enthousiast over. Aan de hand van allerlei filosofen wordt duidelijk gemaakt dat de oude dag zo gek nog niet is, als je er op een goeie manier mee omgaat. Misschien is het zelfs wel de meest waardevolle periode van je leven: geen werk meer, alle tijd om te doen wat je wilt, mogelijkheden te over om afstand te nemen en alles te overdenken. En vooral… samen met vrienden te zijn. Kortom, een heerlijke tijd, althans zo kwam de algemene conclusie van het boek op mij over.
Typisch Amerikaans?
Het leek me zo’n typisch Amerikaans boek, weliswaar met een goed uitgangspunt: het wordt tijd dat we niet zo negatief tegen de oude dag aankijken. Maar om dan alles gelijk zo overdreven van de positieve kant te bekijken, nee, dat ging er bij mij niet in.
De samenvatting en recensies op Bol.com bevestigen dat wel zo’n beetje. Maar waarom werd ik nu iedere keer geïrriteerd als ik me die avond herinnerde. Je mag toch een boek schrijven waarin je zegt dat ouderdom de mooiste tijd van je leven is? En daar mag iedereen het toch al of niet mee eens zijn?
Maar toch de stelling: ‘ouderdom is de mooiste tijd van je leven‘ bleef door m’n hoofd spoken. Vooral als ik hoorde dat een familielid, vriend of bekende die door één of andere ramp of vreselijke ziekte geteisterd werd. Is dat nou de mooiste tijd van je leven? En die rampen en ziektes komen steeds vaker voor. Hanneke en ik zijn binnenkort samen 145 jaar oud, en ik kan je verzekeren, op die leeftijd slaat het noodlot, of hoe je het ook wilt noemen, voor velen onverbiddelijk toe.
“Het zijn van het zijn”
Het boek heb ik niet gelezen, maar een goed beeld erover komt wel naar voren uit diverse recensies en samenvattingen. Zoals op zin.nl, waar Rolf Robbe er o.a. dit over zegt:
“Daniel Klein (73 jaar) is op zoek naar de zin van het leven, met name als je oud(er) bent geworden. Hij beschrijft op een aangename en goed leesbare wijze het antwoord op de vraag hoe hij de meeste voldoening kan houden in zijn al ver gevorderde leven. Hij zoekt het gezelschap van oude Grieken zoals Tasso die gelukkig is te midden van zijn oude vrienden, een goed gesprek en een goed glas. Hij zoekt het ook bij de oudere Grieken zoals bij Epicurus.
Die leert hem dat je vooral plezierig moet leven en doen waar je lol in hebt. Of Plato die de oude dag geweldig vond omdat je dan niet meer opgejaagd wordt door allerlei lusten.
Maar ook filosofen als Sartre en Kierkegaard helpen de schrijver om zicht te krijgen op zijn oude dag. Zelfs de sentimentele liedjes van Frank Sinatra helpen hem zijn tijd te besteden met zoete herinneringen. Verder biedt die oude dag ruimte te over om na te denken over de zin van het leven.
Het komt erop neer dat je maar het beste je ‘oude-van-dagen-lot’ kunt accepteren en moet genieten van elke dag in goed gezelschap van oude vrienden. Dat is een wat trieste conclusie voor de eenzame en zieke bejaarden die zoeken naar de zin van hun laatste moeizame levensfase.”
Die bespreking maakte me mijn irritatie wel wat duidelijker. Kleins boek is het verhaal van een ‘well to do’ Amerikaan die (net als wij) zich implantaten of een mooi kunstgebit kan permitteren als het zover is dat je tanden eruit moeten. Die genoeg geld en achtergrond heeft om naar Griekenland op reis te gaan om zich te verdiepen in oude en moderne Grieken.
De samenvatting van het boek die we die avond kregen stelt:
“De oude dag is NIET de oude ouderdom vol gebreken. Maar een tijd van spelen, spiritualiteit, overdenken, existentiële authenticiteit, tevredenheid en “het zijn van het zijn”: angst voor de toekomst is niet meer nodig, je kunt geestelijke risico’s nemen om de zin van jouw leven te ontdekken.”
Het varken dat op je kop valt
Dat is het denk ik. Natuurlijk zit er veel waars in wat dat boek ons allemaal voorschotelt, eigenlijk zijn het lessen die voor elke leeftijd gelden. Maar er is ook een andere kant aan het leven, vooral boven de zeventig. Die van het varken dat op je kop valt. 
Er is een oud verhaal van Graham Greene A Shocking Accident over de vader van iemand die sterft doordat er een varken op zijn hoofd valt in een oud, arm Italiaans straatje, waar het gewoonte is varkens te houden op balkons. Een varken was te zwaar geworden op het toch al wrakke balkonnetjes en viel op het hoofd van een argeloze voorbijganger.
Er is meer over dit verhaal te vertellen, maar voor mij staat het voor de onverwachte en onverklaarbare rampen die je kunnen overkomen. Dingen waartegen je niets doen, hoe oprecht, sober of bewust je ook leeft, hoe veel je ook van het leven geniet, mediteert, loslaat of wat dan ook.
Naast alle goeds zie ik – zo ongeveer vanaf m’n 65ste – een aaneenschakeling van rampen. Ik heb het niet over terrorisme, oorlog of volksverhuizingen, maar gewoon over wat familie, vrienden en kennissen overkomt. Crohn, Parkinson, MS, darm-, long-, prostaat en andere kankers, Sjögren, Ehlers Danlos, spierreuma, delier, depressie, vereenzaming en vervuiling.
Toen Hanneke en ik zo’n tien jaar geleden het Hangouderencafé oprichtten, maakten we er een speciaal hoekje waarin je elkaar kon vertellen over wat je allemaal ‘had’. Toen spraken we over PHPD: pijntje hier, pijntje daar. Maar tien jaar later zijn het niet alleen maar pijntjes, maar ernstige invaliderende ziektes, gebreken en ellende.
Even tussendoor: een fantastische is archive.org, dat een archief bijhoudt van alles wat er zo’n beetje op internet is verschenen (meer dan 3 miljard sites), of de domeinnamen nu nog bestaan of niet. Zo is via dat archief nog van alles te lezen overvan het Hangouderencafé en onze kijk op ouderdom, zo’n tien jaar geleden, met o.a. columns van Jaap Smit.
Wij leven gelukkig in een land waar ook daaraan nog veel gedaan kan worden, maar dat laat niet onverlet dat het een groot en veelvoorkomend probleem is. We worden dan wel steeds ouder en blijven langer gezonder, maar de keerzijde is er ook.
Hoe je daarmee moet omgaan, is niet makkelijk. Klaarstaan voor anderen natuurlijk, helpen waar je kunt, verlichten indien mogelijk. En niet al te bang zijn voor je eigen toekomstige rampen. Want je weet toch nooit welk varken, vanaf welk balkon op jouw hoofd zal vallen.
Preppers worden?
Of moeten we daarom preppers worden, voorbereid op alle mogelijke rampspoed en ellende?
Dat lijkt me niet, maar enige voorbereiding is niet gek, lijkt me. Een testament, een codicil, een levenstestament, sparen voor als je echt hulp nodig hebt, je netwerk in stand houden of liever nog: uitbreiden, nieuwe zorg-organisaties oprichten.
Kortom, werk aan de winkel op onze oude dag!
Even later kwamen we dit op een boom geplakte stuk karton tegen met een wel heel cynische boodschap. “Hartelijk dank aan de persoon die mijn bijl heeft gestolen. Let op! Misschien staat hij/zij wel achter u. In wat voor wereld we leven! w.g. Wargé Michel” Mooi is dan de Franse taal die hij/zij vermijdt door het vrouwelijke woord ‘personne’.
